Ζήσε τη γειτονιά μαζί με τα παιδιά… μέχρι την Ελευσίνα

Μια βόλτα με παιδιά κατά μήκος της Ιεράς Οδού, του αρχαιότερου –γνωστού- δρόμου της Ευρώπης, από τον Κεραμεικό μέχρι την Ελευσίνα, την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021.

Όταν, παιδί ακόμα, άκουγα να μιλούν για την Ιερά Οδό, από το μυαλό μου ξεπηδούσαν εικόνες εργοστασίων και μιας… «αστικής» ακαταστασίας. Στα χρόνια του Λυκείου, η «Ιερά Οδός» συνδέθηκε με τη νυχτερινή ζωή και χρειάστηκε να ενηλικιωθώ για να συνειδητοποιήσω τη σημασία του, καθώς αφ’ ενός μεν μέχρι τον 20^ο αιώνα, το 1956 συγκεκριμένα που φτιάχτηκε η Αθηνών/Καβάλας, δεν υπήρχε κανένας άλλος δρόμος για να «φύγεις» από την Αθήνα προς την υπόλοιπη Ελλάδα. Αφ’ ετέρου δε, ο δρόμος αυτός ταυτίζεται –πράγματι- με την Ιερά Οδό που συνδέει στους αιώνες -συνεχώς και αδιαλείπτως- το Θριάσιο Πεδίο, την Ελευσίνα με την Ακρόπολη. Σήμερα «φτάνει» στη μάντρα του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού, ενώ τμήματά του έχουμε περπατήσει ουκ ολίγες φορές (αγνοώντας το) στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας.

Έτσι, κάνουμε μια βόλτα από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, τη σημερινή αρχή της Ιεράς Οδού, στις συνοικίες που έχουν αναπτυχθεί κατά μήκος της και μέχρι την Ελευσίνα, για να φανταστούμε –πηγαίνοντας αντίθετα- την πομπή των Μεγάλων Ελευσίνιων Μυστηρίων, που τελούνταν κάθε φθινόπωρο. Σε αυτή τη βόλτα, σημαντικό βοηθητικό ρόλο παίζει το αττικό μετρό και οι σταθμοί του, αφ’ ενός γιατί διευκολύνουν την πρόσβαση από τον Κεραμεικό στον Ελαιώνα και την Αγία Μαρίνα, αλλά κυρίως διότι η ίδια η κατασκευή αυτής της γραμμής έφερε στην επιφάνεια πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, μέρος των οποίων μπορούμε να θαυμάσουμε σε μια ξεχωριστή βόλτα (χειμωνιάτικη ίσως) μέσα στους σταθμούς που έχουν μετατραπεί σε πραγματικά μουσεία. 

Στον Κεραμεικό, το νεκροταφείο των επιφανών Αθηναίων  

Στην αρχαία γειτονιά του Κεραμεικού ήταν συγκεντρωμένοι οι αγγειοπλάστες, καθώς, χάρη στο αργιλώδες έδαφος του Ηριδανού έβρισκαν τον κατάλληλο πηλό για να φτιάξουν τα περίφημα αττικά αγγεία. Παράλληλα όμως, η ποιότητα του εδάφους και οι πλημμύρες του μικρού ποταμού καθιστούσαν την περιοχή μη κατοικίσιμη, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιηθεί ως χώρος ταφής και σταδιακά να εξελιχθεί ως το νεκροταφείο των επιφανών της Αρχαίας Αθήνας. Για να επισκεφτείτε τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και το μικρό του μουσείο με παιδιά, ακολουθήστε τις «Βόλτες στην Πόλη» και το πρόγραμμά τους στην ιστοσελίδα http://voltes.city.

Σχετική είναι μια επίσκεψη στο Κέντρο Μελέτης Νεότερης Κεραμικής, στην πίσω μεριά του αρχαιολογικού χώρου, στην οδό Μελιδόνη, όπου πραγματοποιούνται από φέτος μόνιμα εκπαιδευτικά προγράμματα κάθε Σάββατο 11.00- 13.00 αλλά και θεματικά εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης όπως π.χ. εργαστήρι ψηφιδωτού με θέμα «Η κεραμική συναντά το ψηφιδωτό», κινησιολογικό εκφραστικό εργαστήρι με θέμα «Τα συναισθήματα», αφηγήσεις παραμυθιών, παραστάσεις και άλλες δράσεις για παιδιά ηλικίας από 5-12 ετών. Δείτε περισσότερα http://potterymuseum.gr/.

Στο Βοτανικό Κήπο και τον Ελαιώνα των Αθηνών

Μια βόλτα κατά μήκος της Ιεράς Οδού είναι μια βόλτα στο χρόνο. Ενώ ο Κεραμεικός μας πάει πίσω στην Αρχαία Ελλάδα, λίγο πιο κάτω, στη συμβολή με τη Σπ. Πάτση, ο Βοτανικός Κήπος μας μεταφέρει στους νεότερους χρόνους. Τα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, ο βοεβόδας της Αττικής Χατζή Αλή Χασεκής έχτισε το σπίτι του στο χώρο που, μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, επέλεξε η Βασίλισσα Αμαλία, γνωστή σε όλους για την αγάπη της για τα φυτά και το πράσινο, για να φτιάξει έναν από τους κήπους της, το Βοτανικό Κήπο. Σήμερα στο χώρο αυτό, βρίσκεται το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο.

Σε –κυριολεκτικά- πέντε βήματα από το σταθμό του Ελαιώνα, -στον αρχαίο ελαιώνα, όπου τέτοια εποχή συγκεντρώνονταν οι Αθηναίοι για το λιομάζεμα- βρίσκεται το παγοδρόμιο Ice’n’skate, το μόνιμο επαγγελματικό παγοδρόμιο της Αθήνας, που παραδίδει μαθήματα καλλιτεχνικού πατινάζ και χόκεϊ στον πάγο σε παιδιά, αλλά φιλοξενεί και παιδικά πάρτι. Δείτε το πρόγραμμα των μαθημάτων και της παγοπίστας στην ιστοσελίδα http://icenskate.gr.

Σε κοντινή απόσταση, βρίσκεται η Ακαδημία Πλάτωνος και το πάρκο της. Εδώ βρίσκεται μια όμορφη παιδική χαρά και όταν ο καιρός είναι καλός, πολλές οικογένειες κάνουν πικ νικ. Τον Ιούνιο, στους χώρους της Ακαδημίας Πλάτωνος πραγματοποιείται το Elaionas Festival  http://www.elaionasfestival.com. Πολλές δράσεις στο πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος για παιδιά πραγματοποιεί ο χώρος Γνώσης και Πολιτισμού «Πολιτεία» στην οδό Μοναστηρίου 136. Δείτε το πρόγραμμα της «Πολιτείας των Παιδιών» στην ιστοσελίδα https://politeiapolitismos.com/category/πολιτεία-των-μικρών/.

Στο Αιγάλεω και το Χαϊδάρι 

Φτάνοντας στην Αγία Μαρίνα και το Αιγάλεω, μια όμορφη βόλτα, όταν ο καιρός το επιτρέπει, είναι στο Δημοτικό Άλσος ή Μπαρουτάδικο. Το όνομά του το οφείλει στις εγκαταστάσεις του πυριτιδοποιείου που λειτούργησε από το 1874 έως το 1970, οι οποίες κατεδαφίστηκαν το 1974 και ξεκίνησε η δεντροφύτευση. Μέσα στο χώρο βρίσκονται τα ΤΕΙ Αθήνας και άλλα σχολεία, αλλά και μια όμορφη παιδική χαρά, αθλητικές εγκαταστάσεις, αναψυκτήρια, χώροι αθλοπαιδιών και το θερινό θέατρο Αλέξης Μινωτής.

Όταν ο καιρός δεν είναι καλός, ιδανικός χώρος στο Αιγάλεω για να πιουν οι γονείς τον καφέ τους και τα παιδιά να απασχοληθούν δημιουργικά σε έναν άκαπνο χώρο είναι το Κιμωλία Family café. Επισκεφτείτε τη σελίδα του στο Facebook https://www.facebook.com/kimoliafamilycafe/. Ένας χώρος για μεγαλύτερα παιδιά (8+) είναι το Όλοι Παίζουν: Αυτοκινητόδρομοι μεγάλων διαστάσεων, Subbuteo, Ping Pong, ξύλινο ποδοσφαιράκι, βελάκια, μεγάλη ποικιλία επιτραπέζιων, από τα πιο παραδοσιακά γνώσεων και δεξιοτήτων μέχρι τα καλύτερα στρατηγικής, φαντασίας και ταχύτητας της Κάισσα, αλλά και επιδαπέδιων παιχνιδιών, όπως φιδάκι,Twister και τουβλάκια. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.oloipaizoun.gr. Για τούρτες και cupcakes για παιδικά πάρτι και κεράσματα, το γλυκό παραμυθοπωλείο Cap cap πήρε το όνομά του από τον Ποντικό με τον Γαλάζιο Φιόγκο και τον ήχο της βροχής που πέφτει πάνω στις στέγες των σπιτιών. Επισκεφτείτε το στην ιστοσελίδα  http://www.capcap.gr.

Και με αυτά, φτάνουμε στο Χαϊδάρι. Η γειτονιά αυτή πήρε το όνομά της από τον Τούρκο γαιοκτήμονα, Χαϊντάρ Πασά, του οποίου η κατοικία βρισκόταν στη σημερινή θέση «Παλατάκι». Δεν έχει διευκρινιστεί αν ο σημερινός Πύργος φτιάχτηκε κατ’ εντολή της Βασίλισσας Αμαλίας ή της Δούκισσας της Πλακεντίας. Πάντως από το 1985 ανήκει στο Δήμο Χαϊδαρίου και σήμερα στεγάζεται εκεί το Πνευματικό Κέντρο και η Δημοτική Βιβλιοθήκη, ενώ το καλοκαίρι γίνονται εκδηλώσεις στον προαύλιο χώρο.

Στο Βοτανικό Κήπο Ιουλίας και Αλεξάνδρου Διομήδους 

Ξαναγυρνάμε στην Ιερά Οδό, για να επισκεφτούμε το Βοτανικό Κήπο Ιουλίας και Αλεξάνδρου Διομήδους που ανήκει στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Άριστα συντηρημένος και καθαρός, έχει χώρο για πικ νικ υπό τη σκιά των ψηλών δέντρων, πάγκους και ξύλινα τραπεζάκια, λιμνούλες με νούφαρα και βατραχάκια, χελώνες, φυτώριο και διακριτά τμήματα φυτών (Ανθώνας-Καλλωπιστικά Φυτά-Φαρμακευτικά Φυτά- Ιστορικά Φυτά- Δενδρώνας), στα οποία μπορείτε να ξεναγηθείτε με τα παιδιά, από φοιτητές της Γεωπονικής Σχολής. Στη είσοδό του υπάρχει καφέ-εστιατόριο με παιδική χαρά, ενώ πρόσφατα εγκαινιάστηκε η δράση για παιδιά «Δασική Αναψυχή» παρουσία ειδικευμένου καθηγητή Φυσικής Αγωγής. Δείτε περισσότερα στην ιστοσελίδα http://www.diomedes-bg.uoa.gr/start.html και στη σελίδα στο facebook. Θερινό καλλιτεχνικό camp στον Κήπο πραγματοποιούν οι «Μορφές Έκφρασης» http://www.morfesekfrasis.gr/.

Δίπλα στον Κήπο βρίσκεται η Μονή Δαφνίου, που αξίζει σίγουρα μία επίσκεψη. Χτίστηκε στην τοποθεσία που βρισκόταν το ιερό του Δαφναίου Απόλλωνος, από τον οποίο προέρχεται μάλλον η σημερινή ονομασία «Δαφνί». Στο χώρο πίσω από τη Μονή, μέσα στο Δάσος Χαϊδαρίου, όπου παλιά γινόταν η «Γιορτή του Κρασιού», βρίσκεται το εστιατόριο «Γιορτή», μια πολύ καλή λύση για φαγητό με παιδιά. Σερβίρει χειροποίητα γλυκά και καφέ όλη μέρα καθώς και φαγητά μαγειρεμένα στον ξυλόφουρνο. Για την απασχόληση των παιδιών, Παρασκευή και Σάββατο, γίνεται η δράση «Παιδοζυμώματα», ενώ όταν ο καιρός είναι καλός, το εστιατόριο έχει όμορφο εξωτερικό χώρο υπό σκιάν http://www.giortirestaurant.gr.

 Φτάνοντας στην Ελευσίνα

Έχοντας ακολουθήσει αντίθετη πορεία από την «Ιερά» πομπή που ξεκινούσε από το Θριάσιο Πεδίο για να καταλήξει στην Ακρόπολη, συναντάμε το Σκαραμαγκά Το όνομά του οφείλεται στη βυζαντινή οικογένεια που είχε ως αποστολή τη φύλαξη του σκαραμαγκίου, του υφάσματος δηλαδή, από το οποίο κατασκευαζόταν ο αυτοκρατορικός χιτώνας. Στη λίμνη Κουμουνδούρου, στους Αρχαίους Ρειτούς –που σίγουρα έχει πάρει το μάτι σας καθώς ταξιδεύετε για την Πελοπόννησο- περίμεναν οι Αθηναίοι αξιωματούχοι την πομπή με την ιέρεια, τον ιεροφάντη, το δαδούχο, τις Αρχές του τόπου και τους πιστούς για να προχωρήσουν όλοι μαζί την Ιερά Οδό μέχρι την Ιερά Πύλη που ήταν στρωμένη με λουλούδια.

Κι έτσι φτάνουμε στο Θριάσιο Πεδίο, τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, όπου τελούνταν τα Μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια κάθε φθινόπωρο προς τιμήν της Θεάς Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης, με λατρευτικές τελετές που συμβόλιζαν τον κύκλο των εποχών και την καλλιέργεια της γης με αναφορές στον κύκλο της ζωής και τη μετά θάνατον ζωή. Για να παρακολουθήσουν οι πιστοί τα Μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια, έπρεπε να έχουν μυηθεί την άνοιξη στα Μικρά Μυστήρια, που τελούνταν στο ιερό της «Δήμητρα και Κόρης εν Αγραίς», ανατολικά του ποταμού Ιλισού, κοντά στο Στάδιο. Τον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας και το Μουσείο μπορείτε να επισκεφτείτε με παιδιά με τις «Βόλτες στην Πόλη».

Εκτός από τον αρχαιολογικό πλούτο, η Ελευσίνα είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη βιομηχανική ιστορία του τόπου. Σήμερα σώζονται και είναι επισκέψιμα πέντε από τα παλαιότερα εργοστάσια της χώρας: το παλαιό Ελαιουργείο, η Ελληνική Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων «Βότρυς», τα τσιμέντα ΤΙΤΑΝ, η Οινοποιητική Εταιρεία «Κρόνος» και το Ρετσινάδικο Νέζη, που μαρτυρούν τη βιομηχανική μας κληρονομιά.

Σήμερα, τόποι συνάντησης και … περατζάδας στην Ελευσίνα είναι η Πλατεία Ηρώων, ο πεζόδρομος δίπλα από τον αρχαιολογικό χώρο και η παραλία. Αν έχετε παιδιά, καλό είναι να γνωρίζετε ότι σε κεντρικό σημείο της πόλης βρίσκεται το «Ζουγκλοεργαστήρι», ένας χώρος δημιουργικής έκφρασης για παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Το εργαστήρι έχει τμήματα για όλες τις ηλικίες θεατρικού παιχνιδιού, εικαστικών, χορού και φωτογραφίας. Παρουσιάζονται συχνά διαδραστικές παραστάσεις και διοργανώνονται και παιδικά πάρτι. Δείτε τη σελίδα στο Facebook/ Ζουγκλοεργαστήρι.

Η Ελευσίνα έχει ανακηρυχθεί Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021 και στο πλαίσιο αυτό διοργανώνεται πληθώρα δράσεων, μεταξύ άλλων και για παιδιά. Δείτε περισσότερα στην ιστοσελίδα https://eleusis2021.eu.

Χαρείτε μια ημερήσια εκδρομή από την Αθήνα και περιμένετε να πέσει ο ήλιος για να φωταγωγηθεί η πόλη και τα εργοστάσια, γιατί τα αρχαιολογικά και τα βιομηχανικά κατάλοιπα συνθέτουν μια μοναδική εικόνα και δημιουργούν ένα πρωτόγνωρο φουτουριστικό σκηνικό.

Βιβλία που προετοιμάζουν τα παιδιά για μια επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, τη λατρεία της θεάς Δήμητρας και το μύθο της Περσεφόνης:

• Μανδηλαράς Φίλιππος, «Δήμητρα και Περσεφόνη», εκδόσεις Παπαδόπουλος
• Κύρδη Καλλιόπη, «Πλούτωνας και Περσεφόνη», εκδόσεις Μεταίχμιο